ΠΑΝΗΓΥΡΙΖΕΙ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΥ

Την Τετάρτη 9 και Πέμπτη 10 Μαίου πανηγυρίζει η Ιερά Μονή Αγίου Λαυρεντίου την μνήμη του κτήτορος της Οσίου Λαυρεντίου. Την Τετάρτη το απόγευμα στις 7 θα ψαλλεί ο Μεγάλος Πανηγυρικός Εσπερινός μετ. αρτοκλασίας μετ αρτοκλασία και Θείου κηρύγματος  από τον Πανοσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη π. Γρηγόριο Χατζηνικολάου, καθηγουμένου της Ιεράς Μονής Αγίας Τριάδος Ανω Γατζέας. Την Πέμπτη ανήμερα της εορτής θα τελεσθεί η πανηγυρική Θεία Λειτουργία. Κατά την διάρκεια της Ιεράς Πανηγυρέως θα εκτεθούν Αγία Λείψανα και τεμάχιον Τιμίου Ξύλου προς προσκύνηση και ενίσχυση των πιστών. Οσοι ενδιαφέρονται να επισκεφθούν την Ιερά Μονή θα δρομολογηθεί λεοφωρείο την Τετάρτη το απόγευμα. Πληροφορίες στο τηλέφωνο 24210 46330

Πιθανολογείται ότι κτίστηκε το δεύτερο μισό του 12ου αιώνα από Βενεδικτίνους μοναχούς, οι οποίοι κατάγονταν από την ιταλική πόλη Αμάλφι. Σύμφωνα με πηγές αλλά και σωζόμενη επιγραφή, εντοιχισμένη στη βόρεια πλευρά του ναού, στα ερείπια του παλιού μοναστηριού κτίζεται το 1378 η νέα μονή, επί βασιλείας του Αλεξίου Γ΄ Κομνηνού, από τον Όσιο Λαυρέντιο, και αφιερώνεται στον Άγιο Λαυρέντιο. Ο Άγιος Λαυρέντιος ήταν αρχιδιάκονος, ο οποίος μαρτύρησε στη Ρώμη το 258, επειδή δε θέλησε να απαρνηθεί την πίστη του και ανακηρύχθηκε άγιος της Δυτικής Εκκλησίας. Όσο για τον Όσιο Λαυρέντιο, όπως υποστηρίζουν οι περισσότεροι μελετητές, ήταν μοναχός στη Μονή της Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους, και την εποχή της μεγάλης διαμάχης μεταξύ Ησυχαστών και Βαρλααμιτών – το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα – έφυγε από το Άγιο Όρος, ίσως μαζί με άλλους μοναχούς, και ήρθε στο Πήλιο αναζητώντας κάποιο μοναστήρι για να μονάσει.

Το Μοναστήρι του Αγίου Λαυρεντίου ανακαινίστηκε πολλές φορές, όπως μαρτυρούν και άλλες επιγραφές που είναι εντοιχισμένες στο ναό. Ως εκ τούτου, το σωζόμενο κτήριο μαρτυρεί με τις επάλληλες χρονολογικές περιόδους κατασκευαστικών εργασιών την ιστορική του εξέλιξη και αποτελεί έναν τόπο ιστορικού, αρχιτεκτονικού αλλά και θρησκευτικού ενδιαφέροντος. Ο ναός της Μονής είναι βυζαντινού ρυθμού, τρίκογχος βασιλική με τρούλο και υψηλό τύμπανο. Είναι κτισμένος στο κάτω μέρος με ορθογώνιους σχιστόλιθους μεγάλων διαστάσεων και στο πάνω με μικρότερων διαστάσεων ορθογώνιους πώρινους ή σχιστόλιθους, από τους οποίους κάποιοι έχουν ανάγλυφες διακοσμήσεις, σταυρούς, ζώα, φυτά και άλλα. Η στέγη του ναού και των κελιών καλύπτεται από πλάκες.

Στο εσωτερικό του ναού, σώζεται η βάση μαρμάρινου τέμπλου. Ο ναός στηρίζεται σε έξι μονόλιθους κίονες μαρμάρινους, τα κιονόκρανα των οποίων φέρουν διακοσμήσεις. Δεν υπάρχουν τοιχογραφίες στο εσωτερικό του ναού, εκτός από το χώρο του Ιερού Βήματος, όπου υπάρχει η αγιογραφία του Παγώνη, με θέμα τη γέννηση του Χριστού. Οι φορητές εικόνες του εικονοστασίου είναι έργα βυζαντινής τέχνης, πιθανότατα του 16ου αιώνα. Στο ναό υπάρχουν αξιόλογες παλιές εικόνες, ιερά σκεύη και εκκλησιαστικά βιβλία. Στο προαύλιο του ναού, υπάρχουν διάφορα γλυπτά, κυρίως κομμάτια από κίονες και κιονόκρανα με διακοσμήσεις, που διαφέρουν ως προς το ρυθμό.

Το Μοναστήρι του Αγίου Λαυρεντίου αποτέλεσε τον πυρήνα, γύρω από τον οποίο σταδιακά διαμορφώθηκε το χωριό Άγιος Λαυρέντιος. Αυτό αποδεικνύει η σωζόμενη σφραγίδα του χωριού που αποτελείται από τέσσερα κομμάτια και φέρει την επιγραφή: «Σφραγίς της Μονής και χώρας του Αγίου ιερ(ομάρτυρος) ΑΚ (αρχιδιακόνου) Λαυρεντίου ΖΣΖ΄ (1067 από Αδάμ, από δε Χριστού 1559)».Σήμερα εγκαταβιώνει στο μοναστήρι η Τρίτη κατά σειρά γυναικεία αδελφότητα από το 1987.

Επίσκεψη και ξενάγηση στο μοναστήρι του Αγίου Λαυρεντίου

Έρχεται η στιγμή να επισκεφθούμε το φημισμένο Μοναστήρι του Αγίου Λαυρέντιου. Βρίσκεται σ’ ένα από τα υψηλότερα και ωραιότερα σημεία, στην ΒΑ είσοδο του χωριού, ακριβώς κάτω από τον δρόμο. Δίπλα βρίσκονται οι κατασκηνώσεις της ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος. Σύμφωνα με τον Α. Παπαθανασίου (2) «το μοναστήρι του Αγ. Λαυρέντιου είναι ένα από τα παλιότερα μοναστήρια/κτίσματα του Πηλίου.

Η κατασκευή του αρχικού κτίσματος τοποθετείται από πολλούς ερευνητές στα μέσα του ΙΒ αιώνα, τότε που ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μανουήλ Α’ Κομνηνός (1143 – 1180) παραχώρησε εμπορικά προνόμια στους κατοίκους των ναυτικών πόλεων Πίζας, Γένοβας και Αμάλφι. Από εντοιχισμένες λατινικές επιγραφές που υπάρχουν και σήμερα στο καθολικό του μοναστηριού, φαίνεται ότι οι πρώτοι ιδρυτές του ήταν λατίνοι που κατάγονταν από την ιταλική πόλη Αμάλφι και το μοναστήρι κτίστηκε με χρήματα δικά τους.

Όμως τίποτε δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένο για το αρχικό ιδρυτικό του μοναστηριού, το οποίο να προκύπτει από επίσημες πηγές. Το θέμα αυτό εξακολουθεί και σήμερα να απασχολεί τους ερευνητές, επειδή υπάρχουν στο κυρίως κτίσμα του καθολικού στοιχεία οικοδομικών φάσεων τοιχοποιΐας προγενέστερων του ΙΒ αιώνα, όπως η ισόδομη τοιχοποιΐα πώρινων λαξευτών λίθων, την οποία παρατηρούμε γύρω από τη μεσαία κόγχη και στην ανατολική πλευρά του καθολικού. Λόγω της πληθώρας των εξωτερικών κατασκευαστικών και μορφολογικών στοιχείων το μοναστήρι κατατάσσεται στη χορεία των πιο παλιών αλλά και των πιο ιδιόμορφων, από μορφής ναοδομίας, κτισμάτων της περιοχής του Πηλίου».

Στην υποσημείωση (1) της σελίδας 30 του συγγράμματός του αναφέρει ο Παπαθανασίου: «Κατά την ταπεινή μου γνώμη, βάσει συγκριτικών ιστορικών, μορφολογικών και λοιπών κατασκευαστικών στοιχείων, η αρχική κατασκευή του Καθολικού της Μονής πρέπει να ανάγεται στα τέλη του Ι – αρχές του ΙΑ’ αιώνα».

Το μοναστήρι λοιπόν, που έκτισαν οι βενεδικτίνοι μοναχοί από το Αμάλφι της Ιταλίας, το αφιέρωσαν στη μνήμη του προστάτη της πόλεώς τους, Αγίου Ανδρέα.

Η μονή διατηρήθηκε για έναν περίπου αιώνα και μετά παρήκμασε, πιθανότατα εξαιτίας του Σχίσματος που επήλθε μεταξύ των δυο Εκκλησιών, το έτος 1054.

Ο Όσιος Λαυρέντιος, μοναχός στη Μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγ. Όρους, όταν έφτασε το 1378 στην περιοχή, βρήκε το μοναστήρι ερειπωμένο.

Ο μοναχός το επισκεύασε εκ βάθρων και το αφιέρωσε στη μνήμη του Αρχιδιάκονος Λαυρεντίου, που μαρτύρησε στη Ρώμη το 258. Και, όπως αναφέρει και ο Κώστας Λιάπης: «πιθανότατα κολίγοι του μοναστηριού του Αγίου Λαυρεντίου να ήταν οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού, που, όπως και τα υπόλοιπα χωριά του Πηλίου, αναπτύχθηκε και πρόκοψε ως βακούφι στα χρόνια της Τουρκοκρατίας» (3).

Από το ύψος ήδη του δρόμου θαυμάζουμε την εξαίρετη τοιχοποιΐα, τον οκτάγωνο τρούλο με χρώμα βυζαντινό κεραμιδί, την συνολική ωραιότητα του Καθολικού.

Ωστόσο, μόνον από κοντά μπορούμε να αντιληφθούμε τις λεπτομέρειες των σπάνιων αρχιτεκτονικών και κατασκευαστικών του χαρακτηριστικών. Πάνω από τρεις ώρες μένουμε στο χώρο της μονής, εντυπωσιασμένοι από την άφθαστη τέχνη των λιθοξόων στο εξωτερικό και των αγιογράφων στο εσωτερικό του Καθολικού.

Το κτίσμα είναι εξ ολοκλήρου κατασκευασμένο από λαξευτούς λίθους, οι οποίοι στις γωνίες των τοίχων, στην κόγχη του Ιερού και, ιδιαίτερα κοντά στο έδαφος, είναι μεγάλων διαστάσεων. Οι ισόδομοι λαξευτοί πωρόλιθοι άλλοτε είναι ελεύθεροι, χωρίς περίβλημα πλίνθων και άλλοτε περίκλειστοι από πλίνθους, που παρεμβάλλονται είτε οριζόντια είτε κάθετα στους αρμούς. Το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό, αποπνέει όλη την αίγλη της μακρινής βυζαντινής εποχής δημιουργίας του ναού.

Στην βόρεια πλευρά θαυμάζουμε την εντοιχισμένη πλάκα με την κτητορική επιγραφή, από την οποία προκύπτει το έτος 1378. Το υπέρθυρο της εισόδου της νότιας πλευράς παρουσιάζει σχήμα αψιδωτό. Πάνω σε μαρμάρινη πλάκα υπάρχει σκαλισμένος διπλός σταυρός και ρόδακας που περικλείεται από κύκλο. Επίσης πάνω από την είσοδο υπάρχει πλούσιο επιπεδόγλυφο κόσμημα σε λευκό μάρμαρο που απεικονίζει φυτική παράσταση. Κοσμήματα επίσης σχήματος αλυσίδας υπάρχουν εντοιχισμένα στη βόρεια και νότια πλευρά. Ανάγλυφα κριάρια, ανάγλυφο ψάρι, φυτικά και ζωικά μοτίβα, περίτεχνοι σταυροί. Όσο περισσότερο παρατηρούμε, τόσο περισσότερα ανακαλύπτουμε. Στην δυτική πλευρά της τοιχοποιΐας σώζεται ένα βυζαντινό ηλιακό ωρολόγιο χαραγμένο σε μαρμάρινη πλάκα. Είναι διηρημένο σε 11 ίσα μέρη με γράμματα της αλφαβήτου, που αρχίζουν από τα δεξιά προς τα αριστερά. Το τρίγωνο μεταλλικό έλασμα, που υπήρχε παλιά στο κέντρο του ημικυκλίου, σε συνάρτηση με την κατεύθυνση του ηλίου, έριχνε τη σκιά του πάνω στα γράμματα της αλφαβήτου, προσδιορίζοντας έτσι την ώρα της ημέρας, από της ανατολής μέχρι και της δύσεως του ηλίου. Στο προαύλιο επίσης σώζονται κιονόκρανα εξαιρετικής τέχνης ακαθόριστου ρυθμού.  Όλα πιθανολογούν την ύπαρξη στην περιοχή μεγάλης παλαιοχριστιανικής εκκλησίας του Ζ – ΙΒ’ αιώνα.

Υποβλητικό είναι και το εσωτερικό του Καθολικού με μεγάλα τμήματα αυθεντικού πλακόστρωτου δαπέδου, έξι μονόλιθους μαρμάρινους κίονες με κιονόκρανα, θαυμάσιο ξύλινο τέμπλο και αγιογραφίες εξαιρετικής τέχνης στο Ιερό Βήμα, πιθανότατα του 16ου αιώνα. Έκπληξη αποτελεί στον νάρθηκα μια στενή ξύλινη σκάλα, που οδηγεί σε μικρό, σκοτεινό χώρο, που χρησίμευε ως Κρυφό Σχολειό.

Η εμπειρία μας στη Μονή Αγ.Λαυρέντιου ολοκληρώνεται με μοναστηριακά κεράσματα και ήρεμη συζήτηση με τις τρεις μοναχές, που από το 2001 ζουν στη Μονή.

Φεύγοντας, δεν παραλείπουμε να πάρουμε μαζί μας μερικά από τα εξαίρεται προϊόντα που διαθέτει το μοναστήρι: μαρμελάδες, τσίπουρο και εξαίρετο λικέρ.

Πηγή :

Ελληνικό Πανόραμα  Τεύχος 66, Νοέμβριος  - Δεκέμβριος  2008

Βιβλιογραφία

-Γιάννης Κίζης,«ΠΗΛΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΔΟΜΙΑ», εκδ. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΤΒΑ, ΑΘΗΝΑ 1994

-Απόστολος Παπαθανασίου,«ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΥ», ΕΘΝΙΚΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ, ΑΘΗΝΑ 2006

-Κώστας Λιάπης, «ΠΗΛΙΟΝΟΡΟΣ», Εταιρεία Ανάπτυξης Πηλίου, Ζαγορά 2001

-Γυναικείος ΣύλλογοςΑνάπτυξης Αγ. Λαυρέντιου, «ΑΓΙΟΣ ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΣ», ένα πηλιορείτικο χωριό, ΘΕΣ/ΝΙΚΗ2002.